W czerwcu 2020 r. uchwalona została nowelizacja ustawy nawozowej, która zakazuje stosowania nawozów zawierających węglan amonu oraz mocznika granulowanego bez zastosowania powłoki biodegradowalnej lub inhibitora ureazy. Przepis będzie obowiązywał od sierpnia 2021 r., jest więc czas by do zmian się przygotować. Pamiętać należy, że przepis dotyczy wyłącznie granulowanej lub pelletowanej formy mocznika. Saletra amonowa czy roztwor saletrzano-mocznikowego, będą mogły być stosowane bez dodawanego inhibitora.
Działalność rolnicza w znacznym stopniu ingeruje w naturalny obieg azotu w skali lokalnej i globalnej, stwarzając tym samym zagrożenie dla równowagi ekosystemów. Obecnie blisko połowa ludności na świecie zaopatruje się w żywność wyprodukowaną przy użyciu nawozów mineralnych, a ilość azotu wprowadzana drogą „antropogeniczną” przewyższa jego poziom pochodzący ze źródeł naturalnych. Nadmierne ilości azotu pojawiające się w środowisku stanowią źródło emisji związków zawierających ten składnik, w postaci między innymi amoniaku. W XX wieku ilość NH3 uwalnianego przez działalność człowieka wzrosła od dwóch do pięciu razy w stosunku do okresu przedindustrialnego. Przy czym w głównej mierze przyczyniło się do tego rolnictwo (produkcja zwierzęca i nawożenie). W Polsce odpowiada ono za 94% emisji amoniaku, tj. 287,91 Gg/rok.
Podstawowym źródłem rozpraszania azotu w formie amoniaku jest produkcja zwierzęca, która w 83% odpowiada za uwalnianie się amoniaku w procesie zagospodarowania i utylizacji odchodów zwierzęcych. Pozostałe 17% pochodzi z utleniania amoniaku z mineralnych nawozów azotowych i zależy głównie od techniki aplikacji oraz rodzaju zastosowanego nawozu. Do czynników, które mają wpływ na uwalnianie amoniaku, zalicza się warunki meteorologiczne (temperaturę, opady) oraz właściwości fizykochemiczne gleby.
Bezpośrednia emisja amoniaku z nawożenia mineralnego występuje tylko po zastosowaniu nawozów zawierających azot w formie amonowej, oraz takich jak mocznik, które zawierają azot w formie amidowej, szybko ulegającej przekształceniu do związku amonowego. Ograniczyć można ją poprzez:
- Szybkie przykrycie mocznika glebą
- Iniekcję mocznika (stałego lub w roztworze) w głąb gleby
- Deszczowanie pól po rozsiewie mocznika
- Stosowanie nawozów o kontrolowanym uwalnianiu składników (otoczkowanych)
- Stosowanie mocznika z inhibitorem ureazy i nitryfikacji
Od sierpnia 2021r. dozwolona będzie aplikacja nawozów zawierających mocznik tylko otoczkowany lub z inhibitorem. Stosowanie mocznika z powłokami biodegradowalnymi ma pewne ograniczenia. W przypadku stosowania powłok w zabiegach dolistnych mogą być one szkodliwe dla młodych roślin, u których nie wykształciła się pokrywa woskowa, ponieważ obok powłoki stosuje się niekiedy inne składniki np. powłoczki z siarki. Stosowanie inhibitora ma przewagę nad osłonkami biodegradowalnymi w stosowaniu dolistnym, ponieważ nie są one toksyczne dla roślin, a preparat mocznikowy z inhibitorem nie powinien sprawiać więcej problemów niż czysty mocznik. Preparaty otoczkowane mogą natomiast sprawiać problemy natury technicznej, zwłaszcza w przypadku mieszanin zbiornikowych. Producenci nawozów, którzy poniosą dodatkowe koszty nakładania otoczki lub dodatku inhibitora, prawdopodobnie dołożą do nawozów dodatkowe składniki takie jak mikroelementy czy siarka, które korzystnie wpłyną na plony. Nawozy takie charakteryzują się wyższą wydajnością co pozwoli na obniżenie ich ilości.
Zalecane jest również stosowanie inhibitorów nitryfikacji. Nie są one obowiązkowe, ale warto je stosować szczególnie na glebach przepuszczalnych i o wysokim poziomie wód gruntowych. Wydłużają działanie azotu w glebie nawet do 3 miesięcy, wpływają na ograniczenie strat azotu zarówno wskutek wymywania jak i ulatniania w formie cząsteczkowej do atmosfery. Doświadczenia wykazują zdecydowanie lepsze plonowanie przy zastosowaniu inhibitorów nitryfikacji w nawożeniu azotem.
Wprowadzenie nowych przepisów jest wynikiem zobowiązania się Polski do redukcji amoniaku o 1% rocznie od 2020 do 2029, od 2030 o 17% rocznie. Zobowiązanie to wynika z przepisów UE a konkretnie z przyjętej dyrektywy PE i rady UE 2016/2284. Celem dokumentu jest redukcja emisji zanieczyszczeń atmosfery, pochodzących z działalności człowieka. Wymienione w dokumencie są: dwutlenek siarki, tlenki azotu, niemetanowe lotne związki organiczne, amoniak i pył drobny. Dwa ostatnie dotyczą rolnictwa.
Więcej informacji o ograniczaniu emisji amoniaku z rolnictwa dostępne jest w publikacji ,,Wdrażanie Dyrektywy NEC i konkluzji BAT w zakresie redukcji emisji amoniaku z rolnictwa” . W publikacji rozwinięty jest temat praktyk ograniczających emisję z nawożenia mineralnego, omówione dokładnie są również praktyki niskoemisyjne w nawożeniu naturalnym oraz produkcji zwierzęcej. Szerzej został umówiony także problem zanieczyszczenia atmosfery i wód amoniakiem. Problem zanieczyszczenia wód innymi formami azotu pochodzenia rolniczego omówiony jest w publikacji i w materiałach edukacyjnych powstałych w ramach projektu ,,Ograniczenie zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego metodą poprawy jakości wód”
Źródło: Broszura ,,Wdrażanie Dyrektywy NEC i konkluzji BAT w zakresie redukcji emisji amoniaku z rolnictwa” FDPA
