Konferencja została otwarta przez Panią Prezes Monikę Szymańską oraz prof. IO, dr hab. Dorotę Konopacką, które powitały uczestników. Zaprezentowane zostały także założenia
i działania projektu „Ograniczenie zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego metodą poprawy jakości wód”. Uwaga słuchaczy skupiła się na danych dotyczących realizacji projektu – np. poradniku pt. ,,Ograniczenie zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego metodą poprawy jakości wód”, który powstał przy zaangażowaniu ekspertów praktyków z różnych ośrodków naukowych i doradczych. Poradnik dostępny jest na stronie internetowej FDPA. W ramach projektu powstał również film instruktażowy pt. ,,Zamykanie obiegu biogenów w gospodarstwie rolnym”, który również jest dostępny na stronie internetowej fundacji. Wspomniane zostały poprzednie dwie konferencje ogólnopolskie w Warszawie i w Białymstoku oraz np. warsztaty pt.: „Wdrażanie Programu Azotanowego”, podczas których przeszkolono łącznie około 400 doradców, rolników oraz przedstawicieli WIOŚ.
Pan Marek Krysztoforski z Centrum Doradztwa Rolniczego o/Radom, zabrał głos w kolejnej części konferencji . Omówił zagadnienia związane z prawem wodnym, nowymi regulacjami prawnymi i ich konsekwencjom dla rolników oraz założenia ,,Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu’’. Uwaga została skupiona na rozporządzeniu z 2018 roku w sprawie tzw. ,,Programu azotanowego”. Program ten nakłada na większość gospodarstw w kraju dodatkowe obowiązki, których przestrzeganie kontrolowane jest już od sierpnia poprzedniego roku. Dotyczą one ponad 720 tysięcy gospodarstw, które są poza systemem tzw., małych gospodarstw i mają powyżej 10ha gruntów lub 10 DJP zwierząt. Nowe obowiązki dotyczą prowadzenia dokumentacji: ewidencji nawożenia, umów przekazywania nawozów naturalnych, obliczeń maksymalnych dawek nawożenia lub planów nawozowych. Przedstawione zostały słuchaczom ogólne obowiązki wynikające z ustawy Prawo Wodne. Między innymi obowiązek zachowania odpowiednich odległości terenów nawożonych od cieków lub zbiorników naturalnych (5-10-20 m w zależności od rodzaju wód i nawozu, zwiększona o połowę w przypadku gruntów o dużym nachyleniu), obwiązek utrzymywania odpowiednich okresów nawożenia nawozami zawierającymi azot (dozwolone jest to od 1 marca do 15 października lub 30 listopada w zależności od rodzaju gruntu, uprawy i nawozu), zakazie stosowania nawozów azotowych na gruntach zamarzniętych, zalanych lub nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem. W części poświęconej ,,Programowi działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu’’ omówione zostały metody i sposoby ograniczania spływu nawozów azotowych do wód oraz rodzaje i dawki azotów optymalne do uprawy wybranych rodzajów roślin. Omówionymi czynnikami ograniczającymi wymywanie azotu było: używanie podkładek o silnie rozbudowanym systemie korzeniowym, utrzymywanie murowy w międzyrzędziach lub na całej powierzchni sadu/plantacji, stosowania kryteriów diagnostycznych w celu wyboru optymalnej strategii nawożenia.
Następnie głos zabrali prof. Paweł Wójcik oraz dr inż. Agnieszka Stępowska z Instytutu Ogrodnictwa. Prezentacja dotyczyła czynników ryzyka skażenia wód gruntowych azotanami w uprawie roślin sadowniczych i warzywnych. Podkreślona została rola azotu jako jednego z głównych składników pokarmowych dla roślin. Omówione zostały skutki nadmiernego nawożenia, które nie gwarantuje uzyskania oczekiwanego plonu a często wręcz przynosi szkodę plantacjom. Jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń zostało przedstawione prowadzenie upraw monokulturowych wysoce wyspecjalizowanych, w tunelach gruntowych (papryka, pomidor, ogórek). Powodują one wymywanie niektórych składników odżywczych poza system korzeniowy i kumulację poza warstwą orną. Omówiono badania z lat 2014-2017 w ramach zadania ,,Rozwój zrównoważonego nawożenia roślin ogrodniczych i zapobieganie degradacji gleby i skażeniu wód gruntowych”, takich właśnie upraw. W ich ramach monitorowane są zmiany w zawartości składników pokarmowych w profilu glebowym na stanowiskach, na których uprawia się wieloletnią i krótkotrwałą monokulturą papryki. Badania wykazały, że precyzyjne nawadnianie zapobiega nadmiernym depozycjom azotu w glebie oraz ogranicza jego przedostawanie się do płytkich wód gruntowych. Przedstawione zostały także badania nad uprawami bezglebowymi, które jak mogłoby się wydawać całkowicie eliminują ten problem. Jednak we wszystkich wodach gruntowych w odległości do 300m od szklarni stwierdzono obecność wszystkich składników odżywczych używanych w uprawie. Jako jedyną zupełnie bezpieczna metodę wskazano zamknięte systemy obiegu pożywki. Podkreślone zostało, że przedstawione wyniki dotyczą konkretnych przypadków, brak jest spojrzenia ogólnego ponieważ brakuje danych na temat skażenia wód gruntowych w Polsce.
Kolejnymi osobami, które zabrały głos podczas konferencji byli dr Krzysztof Klamkowski oraz prof. dr hab. Waldemar Treder z Instytutu Ogrodnictwa. Przedstawili wpływ deficytu wody na wzrost i plonowanie roślin. Niedobór wody, został podkreślony jako jeden z ważniejszych czynników ograniczających plonowanie roślin uprawnych. Klimat Polski charakteryzuje się małą ilością opadów oraz okresowym występowaniem susz. Omówione zostały badania Pracowni Nawadniania Instytutu Ogrodnictwa nad reakcją różnych gatunków roślin ogrodniczych na suszę (m. in takich jak: truskawka, malina, jabłoń, borówka amerykańska, pomidor, ogórek, kapusta). Przedstawione zostały reakcje roślin na stres spowodowany brakiem wody, głównie redukcji produkcji cukrów, która prowadzi do zastopowania energochłonnych procesów wzrostu i rozwoju co bezpośrednio prowadzi do obniżenia plonów (niedobór wody spowodował zmniejszenie plonów truskawki o 20-30% a jabłoni o 50-70%, oraz pogorszenie jego jakości). Przedstawiono także wyniki badań Instytutu, które wykazały, pozytywny wpływ nawadniania na jakość owoców oraz metody uprawne, które mogą ograniczyć skutki przesuszenia. Przykładem takiej metody było ściółkowanie, które ogranicza parowanie wody z gleby. Ostatnią częścią tego wystąpienia było omówienie odporności na suszę poszczególnych odmian roślin uprawnych oraz badań nad genotypami odmian szczególnie odpornych.
Kolejna prezentacja, poprowadzona przez prof. dr hab. Waldemara Tredera z Instytutu Ogrodnictwa dotyczyła znaczenia oszczędnej gospodarki wodą w ogrodnictwie i jakości wody. Rozwinięte zostały tematy poruszane w poprzedniej części konferencji, dotyczące dostępności wody jako czynnika rozwoju gospodarczego. Osadzone zostało to w kontekście wzrostu zapotrzebowania na wodę związanego z intensyfikacją rolnictwa. W roku 1960 roku udział słodkiej wody na jednego mieszkańca świata wynosił 12 000m3, w roku 1990 już 8 000m3, a prognozy wskazują, że w roku 2025 będzie to już 4 000m3. Dlatego też, ograniczenie w dostępie do słodkiej, czystej wody będzie w przyszłości coraz poważniejszym zagrożeniem. Globalny problem braku wody ma swoje przełożenie również na terenie Polski, które ma jeden z najgorszych bilansów wodnych w Europie. Wskazane zostało, że w świetle tych prognoz koszty nawadniania, zwłaszcza w intensyfikowanym rolnictwie będą rosły. Ważnym elementem prezentacji była, poza ilością dostępnej wody, także jej jakość, która jest kluczowym elementem bezpieczeństwa konsumenta. Dlatego też ocena stanu wody, używana do nawadniania musi być wiarygodna, by móc dobrać odpowiednią metodę filtracji.
Następnie uczestnicy konferencji zostali zaznajomieni ze współczesnymi trendami w stosowaniu nawodnień w warzywnictwie przez prof. dr hab. Stanisława Kaniszewskiego z Instytutu Ogrodnictwa. Jako pierwsze zostało omówione zapotrzebowanie roślin na wodę oraz jego zmienność w zależności od gatunku rośliny, metody uprawy i pory roku. Dla wielkości plonów niezwykle ważne jest odpowiednie nawodnienie roślin zwłaszcza w tzw. okresach krytycznych ich wzrostu czyli w zależności od gatunku w okresach: kwitnienia, zawiązywania nasion, przyrostu głównej masy plonu, siewu i sadzenia roślin. Omówione zostało także dawkowanie wody dla danych gatunków roślin. Wodę podawać należy w wielu dawkach a dawkę jednorazową dostosować do pojemności wodnej gleby oraz zamierzonej głębokości zwilżania. Na glebach lekkich o małej pojemności wskazane są dawki mniejsze niż na glebach ciężkich o dużej pojemności. Podana dawka powinna zwilżyć glebę, w której znajduje się główna masa korzeni. Należy brać pod uwagę, że w początkowej fazie wzrostu roślin gleba przykryta przez nie jest w niewielkim stopniu co zwiększa parowanie wody z gleby, jednocześnie większa intensywność opadu w tej fazie może pogarszać strukturę gleby. Druga część prezentacji dotyczyła systemów nawadniania w warzywnictwie. W ostatnim czasie najczęściej stosowaną metodą nawadniania jest deszczowanie, zwłaszcza rozwija się nawadnianie kroplowe. Najczęściej stosuje się deszczownie wysokociśnieniowe, choć istnieje dla nich alternatywa: deszczownie niskociśnieniowe.
Jako ostatni głos zabrał prof. dr hab. Waldemar Treder. Zademonstrował on telemetryczny system sterowania nawadnianiem e-Sad. Jest on pomocny w dostosowywaniu ilości wody oraz sposobu jej dostarczania by uzyskać jak najwyższą jakość plonów. Jest to niezwykle ważne w obliczu zmian klimatu i pogarszaniu bilansu wodnego kraju. Omówione zostały badania ankietowe przeprowadzone wśród producentów roślin sadowniczych. Badania te wykazały pozytywny trend rozwoju systemów nawadniania w Polsce, obecnie 78% systemów nawadnia to wodo-oszczędne instalacje kroplowe. Podkreślono jednak również, że większość producentów nie stosuje wiarygodnych metod szacowania ilości wody używanej do nawadniania co prowadzi do nieracjonalnego gospodarowania wodą. W większości przypadków stosowane są zbyt wysokie dawki wody. Druga część prezentacji dotyczyła już działania programu RPO WM 1.2. W wyniku działalności badawczo-rozwojowej powstał projekt e-Sad. Jego celem było opracowanie systemu sterowania nawadniania opierającego się na pomiarach gleby i powietrza. Najważniejszą częścią systemu jest stacja bazowa transmitująca dane z/do rozproszonych terminali tworzących sieć czujników i modułów pomiarowo wykonawczych. Transmisja ta odbywa się za pomocą bezprzewodowej sieci radiowej. Wykazano, że technologia ta pozwala objąć swoim działaniem duży teren przy niewielkim zużyciu energii. Badania nad tą technologią wykazały, że wykorzystanie w sadownictwie platformy e-Sad otwiera bardzo szerokie możliwości jego rozwoju.
Po ostatniej prezentacji odbyła się dyskusja między uczestnikami. Wymieniali się spostrzeżeniami na temat poszczególnych elementów wystąpień. Podczas dyskusji ostatecznie określone zostały wnioski płynące z konferencji, jej konsekwencji oraz możliwych dróg rozwoju rolnictwa w zakresie tematyki konferencji.