Czym właściwie jest okres lęgowy ?
Okres lęgowy ptaków to czas dobierania się w pary, składania jaj i wychowywania młodych. Dla poszczególnych gatunków czas ten jest inny. Ogólne ramy mogą się także nieznacznie przesuwać w poszczególnych latach, w zależności od panujących warunków pogodowych. Niektóre gatunki zaczynają lęgi wcześnie, inne późno. Różna jest też długość okresu lęgowego, np.:
u bielików trwa on od stycznia do lipca,
u wróbli – od lutego/marca do sierpnia,
u jerzyków – od maja do sierpnia.
Kiedy więc lęgi ptaków są chronione ?
Żadne przepisy nie definiują kiedy okres lęgowy ptaków się kończy, a kiedy zaczyna. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt jest wskazany okres od 16 października do końca lutego, jednak jest to jedynie okres, kiedy pod pewnymi warunkami wolno usuwać bez zezwolenia gniazda ptaków z budek, obiektów budowlanych i terenów zieleni.
A co z resztą roku ?
Pozostały przedział czasu (1 marca – 15 października) często jest interpretowany jako okres lęgowy ptaków. Nie jest to jednak interpretacja właściwa, gdyż okres lęgowy jest przedziałem czasu indywidualnym dla każdego gatunku ptaka i wynika z jego biologii.
A jak sytuacja wygląda z gatunkami chronionymi ?
Ochrona gatunkowa obowiązuje cały rok, niezależnie od okresu lęgowego ptaków. W stosunku do wszystkich gatunków chronionych (nie tylko ptaków, również innych gatunków zwierząt, np. dobrze znanych i pospolitych wiewiórek, jeży, ropuch czy jaszczurek) obowiązują zakazy dotyczące m.in.:
- niszczenia siedlisk lub ostoi będących obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania,
- niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd,
- umyślnego płoszenia lub niepokojenia.
Naruszenie zakazów w stosunku do gatunków chronionych jest wykroczeniem i podlega karze aresztu albo grzywny. Dodatkowo, jeśli zniszczenie będzie znacznych rozmiarów albo szkoda w gatunkach chronionych będzie istotna, zastosowanie mogą mieć przepisy Kodeksu Karnego (art. 181).
Czyli przez cały rok bezwzględnie nie możemy zbliżać się do osobników gatunków chronionych ?
Ważnym wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, kiedy zwierzęciu trzeba pilnie pomóc. Nawet jeśli zwierzę jest objęte ochroną gatunkową, a jest ranne lub osłabione, nie trzeba uzyskiwać zezwolenia na jego schwytanie i przetransportowanie w celu udzielenia mu pomocy weterynaryjnej lub przemieszczenia do ośrodka rehabilitacji zwierząt. Lista takich ośrodków z numerami telefonów kontaktowych do danej placówki jest dostępna na stronie internetowej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Dozwolona jest oczywiście także obserwacja zwierząt, jeśli tylko nie jest zaburzany jego spokój.
A czy ptaki same również chronią swoje lęgi ?
W przypadku zagrożenia większość ptaków woli zostawić swoje jaja i złożyć następne. Niektóre gatunki, np. polskie sieweczki, bronią jednak gniazda. Udają na przykład, że mają złamane skrzydło i odchodzą od gniazda, drapieżnik podąża za nimi, a kiedy znajdzie się już wystarczająco daleko od gniazda, ptak zrywa się do lotu i ucieka. Młode dudki w obliczu zagrożenia wydalają śmierdzącą substancję. Rodzice piskląt z gatunków budujących otwarte gniazda (jak np. łyski) potrafią chronić swoje młode przed deszczem, upałem i zbyt silnym słońcem. Rozkładają wtedy nad nimi skrzydła i ogon. Bardzo agresywnie i skutecznie bronią gniazda łabędzie nieme i sowy. Zdarzały się przypadki, że pragnący chronić młode łabędź przewrócił łódkę z obserwatorami, bo znalazła się za blisko gniazda. Sowy broniąc lęgu atakują dziobami i pazurami z powietrza, co może nawet zabić. Zazwyczaj jednak robią to przy próbach zaglądnięcia do gniazda albo dotknięcia opierzonych piskląt.
