Konferencja inaugurująca projekt miała za zadanie uświadomić wpływ rolnictwa na jakość zasobów wodnych w Polsce, a także była okazją prezentacji stanowisk i opinii na temat Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu. Program działań zobowiązuje wszystkich rolników do przestrzegania określonych w nim wymogów dotyczących warunków przechowywania nawozów naturalnych, okresów, dawek, sposobów nawożenia, czy prowadzenia dokumentacji zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem. Chociaż prace nad kształtem programu trwały długo a samo rozporządzenie weszło w życie w lipcu tego roku, to większość rolników nie jest do niego przygotowana, a wielu z nich obawia się, że nowe obowiązki i wytyczne wpłyną bezpośrednio na wysokość plonów i opłacalność produkcji.
W konferencji wzięli dział przedstawiciele MGMiŻŚ oraz MRIRW, instytucji kontrolujących rolników czyli ARiMR i WIOŚ, liczni przedstawiciele doradztwa rolniczego, izb rolniczych, związków branżowych, producenci, przedstawiciele świata nauki oraz rolnicy. Celem projektu jest podnoszenie świadomości i kształtowanie właściwych postaw doradców rolnych i rolników w zakresie ograniczenia zanieczyszczenia wód azotem pochodzenia rolniczego, poprzez propagowanie zasad zrównoważonego rolnictwa, a tym samym wsparcie we wdrażaniu Programu azotanowego – tłumaczyła Monika Szymańska, Prezes FDPA. Przedstawiła również harmonogram działań projektu, obejmujący trzy branżowe konferencje regionalne, 12 dwudniowych warsztatów dla 300 doradców rolnych, 150 warsztatów dla 3750 rolników, jak również opracowanie materiałów edukacyjnych, które doradców rolni wykorzystają w pracy z rolnikami (szczegóły można znaleźć na stronie: https://www.fdpa.org.pl/o-projekcie). Prezes FDPA zaprezentowała również publikację pt. „Ograniczenie zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego metodą poprawy jakości wód” dogłębnie analizującą zagadnienie wpływu produkcji rolniczej, w tym zwłaszcza gospodarki nawozowej, na stan jakości wód.
Jako pierwsza z prelegentów przemawiała dr Tamara Jadczyszyn z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, która przygotowała wystąpienie na temat przyczyn i skutków zanieczyszczenia azotem ze źródeł rolniczych na tle całości wymagań ochrony środowiska w rolnictwie. Szeroko ujmując kwestie racjonalnego gospodarowania wodą w rolnictwie, wskazała ona na miejsca w cyklu obiegu azotu mające znaczenie dla jakości wód. Podkreśliła również, że jakość i zasobność gleb determinuje stopień wykorzystania składników nawozowych. W dalszej części wystąpienia zaprezentowała także wyniki monitoringu koncentracji azotanów w krajowych wodach powierzchniowych i podziemnych.
Powiązania najlepszych dostępnych technik (BAT) i programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” zostały omówione przez dr hab. Renatę Gaj z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Ekspertka wyjaśniła pojęcie BAT, obowiązujące regulacje prawne, a także przedstawiła najważniejsze konkluzje BAT w odniesieniu do intensywnego chowu trzody chlewnej i drobiu, przytaczając rozwiązania praktyczne związane z systemami utrzymania zwierząt, przechowywaniem nawozów naturalnych i ich doglebową aplikacją.
W części panelowej, dotyczącej środowiskowych i klimatycznych aspektów wdrażania „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” głos zabrali eksperci, pośród których znaleźli się: Katarzyna Boczek, zastępca Dyrektora Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Julia Kazulo-Gwaryś, Naczelnik Wydziału Nadzoru i Kontroli Wymogów Wzajemnej Zgodności ARiMR, Anna Klisowska Naczelnik z Wydziału Ochrony Wód w Ministerstwie Gospodarki i Żeglugi Śródlądowej, Krzysztof Smaczyński, Zastępca Dyrektora Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Wiktor Szmulewicz, Prezes Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych. Panel został poprowadzony przez dr hab. inż. Jacka Walczaka, prof. Instytutu Zootechniki PIB w Balicach. Dyskusja pokazała, że zarówno doradcy jak producenci rolni, hodowcy i rolnicy mają wiele wątpliwości związanych z interpretacją zapisów Programu azotanowego. Obawiają się również stanowiska instytucji kontrolnych, zwłaszcza, że dotychczas nie została przeprowadzona żadna kampania informacyjna skierowana do rolników, ani nie ruszyły szkolenia dla doradców. Tymczasem ARiMR rozpoczął już kontrolę stanu wdrażania Programu i do końca roku ma skontrolować ok 7.000 gospodarstw. Od stycznia 2019 kontrole rozpoczną WIOŚ. Wielość poruszanych wątków mocno wskazuje na potrzebę nie tylko upowszechnienia wiedzy z zakresu wprowadzonych nowych obowiązków, ale przede wszystkim samej świadomości rolników odnośnie negatywnych skutków społecznych i środowiskowych zanieczyszczenia wód związkami azotu.
Oba resorty (MRiRW i MGMiŻŚ) mają świadomość, że program wszedł w życie bez szerszego uświadomienia rolników, jednak ściśle w oparciu o konsultacje prowadzone przez MRiRW ze środowiskami producentów rolnych, hodowców i samorządu. Wszyscy zgodzili się, że pomimo tego, iż Polska nie ma takich problemów ze stężeniem azotanów pochodzących ze źródeł rolniczych, jak kraje Europy Zachodniej, to musimy tworzyć nowe standardy, aby w przyszłości zapobiec takim problemom. Uczestnicy panelu podkreślali kluczową rolę doradztwa w tym procesie i konieczność przeznaczenia na to odpowiednich nakładów finansowych.
Kolejną część spotkania rozpoczęło wystąpienie dr inż. Moniki Skowrońskiej z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, która prezentowała jak istotne jest zbilansowane nawożenie roślin uprawnych w celu ograniczenia strat składników nawozowych, ale i ograniczeniu samych kosztów produkcji. Mocno podkreślała, że nawożenie azotem powinno być zrównoważone tzn. dostosowane do potrzeb pokarmowych roślin uprawnych, przy uwzględnieniu realnych warunków poziomu ich plonowania oraz rozłożeniu w możliwie długim czasie, dostosowanym do dynamiki pobierania azotu przez rośliny.
Temat dobrych metod i technik wdrażania „Programu azotanowego” i innych praktyk redukcyjnych został omówiony przez Marka Krysztoforskiego z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie o. Radom. W swoim wystąpieniu pokazał zjawiska eutrofizacji oraz erozji jako wyniku nieprawidłowej gospodarki nawozowej. Prezentował bogato ilustrowane dobre praktyki i przykłady optymalizacji i racjonalizacji nawożenia w oparciu o doświadczenia z międzynarodowych projektów.
Panel dyskusyjny dotyczący praktycznych aspektów wdrażania „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” został poprowadzony przez Karola Bujoczka, Redaktora Naczelnego „Top Agrar”. Głos w dyskusji zabrali praktycy. Jacek Zarzecki, Prezes Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego podkreślał, że rolnikom trudno samodzielnie już w tej chwili uporać się z nałożonymi na nich obowiązkami dokumentacji działalności rolniczej, więc również w zakresie wypełnienia obowiązków Programu azotanowego muszą zdać się na doradców. Krzysztof Kowalski, prowadzący z sukcesami Gospodarstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Kowalski”, laureat konkursu Rolnik Roku regionu Morza Bałtyckiego, podzielił się dobrymi praktykami w zakresie bilansowania azotu w gospodarstwie i podkreślał rolę doradców z MODR we wprowadzaniu ekologicznych metod gospodarowania. W dalszej części panelu Bogdan Kazimierczak z John Deere Polska zaprezentował innowacyjne techniki w gospodarce nawozowej, oparte o systemy GPS, które pozwalają na tworzenie map zasobności gleb, precyzyjne nawożenie i tworzenie dokumentacji z poszczególnych zabiegów agrotechnicznych. Wioletta Kmiećkowiak z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska o/Leszno przedstawiła wytyczne jakimi kierują się weryfikujący wdrożenie Programu w gospodarstwach rolnych. Obszerny materiał na ten temat znalazł się w się w materiałach konferencyjnych. Dr hab. Robert Kupczyński, prof. Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu podkreślał kwestie ustawicznego transferu najnowszych technik do praktyki rolniczej, ale także ekonomiczny aspekt wdrażania Programu. Dr inż. Witold Wardal z Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego skupił się na technicznych aspektach dostosowania gospodarstw do wymogów Programu azotanowego, a także podkreślał możliwości skorzystania przez rolników z dofinansowania w ramach PROW i NFOSIGW na działania inwestycyjne w zakresie budowy powierzchni płyt i zbiorników do przechowywania nawozów naturalnych. W dyskusji podniesiono również problem udokumentowania zagospodarowania wyprodukowanych nawozów naturalnych w kontekście procederu nieformalnych dzierżaw.
Videorelacja już niebawem ukażą się na naszej stronie.
