Monografie tworzą serię pięciu publikacji przygotowanych w ramach projektu „Europejski Zielony Ład – wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa” realizowanego przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa. Opracowania powstały po seminariach, których celem było nie tylko upowszechnienie założeń nowego konceptu UE, ale również wypracowanie wspólnych kierunków i wytycznych w zakresie przełożenia zapisów EZŁ na praktykę rolniczą i wykorzystania jego elementów jako szansy rozwoju polskiego rolnictwa.

Niemal wszystkie elementy Europejskiego Zielonego Ładu, będącego nową strategią przebudowy gospodarki UE w kierunku proekologicznym, dotyczą w sposób bezpośredni i pośredni rolnictwa. Monografia pn. „Środowiskowe i klimatyczne konsekwencje skali, koncentracji i intensyfikacji produkcji rolniczej”, która powstała pod redakcją prof. Walentego Poczty i dr hab. Jacka Walczaka jest jedną z pierwszych, w której kompleksowo opracowano problemy rolno-środowiskowe w Polsce pojawiające się w związku z wdrażaniem Europejskiego Zielonego Ładu. W sposób wielostronny poruszono w niej zagadnienia związane z wdrażaniem EZŁ na tle oceny aktualnego stanu zasobów przyrodniczych i procesów zachodzących w produkcji rolnej. Podjęty przez Autorów problem badawczy należy uznać za niezwykle istotny, zarówno z naukowego, jak i praktycznego punktu widzenia.

W kolei w monografii „Problemy rozwoju rolnictwa obszarów górskich na tle wyzwań Europejskiego Zielonego Ładu” wydanej pod redakcją prof. Wiesława Musiała i dr Wojciecha Krawczyka, autorzy podejmują ważne i aktualne problemy gospodarowania na obszarach górskich, czyli temat marginalizacji i dezagraryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wartością dodaną publikacji jest zaprezentowanie, obok wyników badań przeprowadzonych w rejonach górskich Polski, także danych z wybranych regionów górskich innych krajów Europy. Jak twierdzi jeden z recenzentów, monografia może być doskonałym przyczynkiem do dyskusji o stanie rolnictwa na obszarach górskich w Polsce i nie tylko, a także o działaniach, które należy podejmować, aby zmniejszyć zagrożenie peryferyzacji tych obszarów.

Monografia „Biobezpieczeństwo w produkcji żywności - od etyki do ekonomiki” pod redakcją prof. R. Kupczyńskiego i prof. P. Beresia wpisuje się w społeczne dyskusje na temat założeń Europejskiego Zielonego Ładu, a przede wszystkim strategii „od pola do stołu”, której jednym z celów jest stworzenie sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego. W opracowaniu w sposób wielostronny przedstawiono główne zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska  wynikające z produkcji zwierzęcej i roślinnej. Wg recenzentki prof. B. Kordan za wyjątkowe należy uznać rozważania dotyczące dylematów bioetycznych, jakie pojawiają się w nowoczesnej produkcji rolniczej i produkcji żywności.

W monografii „Jakość żywności jako kierunek rozwoju rolnictwa UE. Systemy produkcji żywności certyfikowanej – cele, szanse i ograniczenia” pod redakcją prof. M. Skowrońskiej i prof. J. Walczaka autorzy poruszają szereg istotnych zagadnień składających się na problematykę  jakości żywności w UE, dotyczących m.in. zmian w sposobie żywienia człowieka, zagrożeń jakości zdrowotnej żywności, jakości artykułów rolno-spożywczych w Polsce, krajowych i wspólnotowych systemów jakości żywności, systemu chronionego pochodzenia żywności w UE oraz ekonomicznej efektywności rolnictwa ekologicznego. W publikacji szeroko omówione zostały też kwestie rolnictwa ekologicznego  i   perspektyw jego rozwoju oraz produkcji żywności wysokiej jakości jako głównych elementów strategii „od pola do stołu” i  szansy na wzrost rentowności dla mniejszych gospodarstw.

Monografia „Precyzyjne i inteligentne rolnictwo - stan i perspektywy wdrażania” pod redakcją prof. A. Ekielskiego i prof. J. Walczaka w  kompleksowy sposób omawia zastosowanie precyzyjnych technik w  produkcji roślinnej i chowie zwierząt,  kwestie inżynierii genetycznej i jej wpływu na rolnictwo, a także możliwości związane z użyciem sztucznej inteligencji.

                                      Pobierz teraz                                                                                                  Pobierz teraz

                                       Pobierz teraz                                                                                                  Pobierz teraz

Pobierz teraz

Zapraszamy do zapoznania się ze skróconymi wersjami monografii pt. „Środowiskowe i klimatyczne konsekwencje skali, koncentracji i intensyfikacji produkcji rolniczej” oraz „Problemy rozwoju rolnictwa obszarów górskich na tle wyzwań Europejskiego Zielonego Ładu” opracowanymi w jęz. anielskim. Publikacje została przygotowana przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa  w ramach projektu „Europejski Zielony Ład- wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa”.

Mamy nadzieję, że będą one użyteczne w działaniach upowszechniających ideę Europejskiego Zielonego Ładu. Zachęcamy do lektury i dzielenia się z nami opiniami na temat nowych pozycji w bibliotece FDPA.

                           Pobierz teraz                                                                                      Pobierz teraz

W dniach 23-24 maja 2023r. Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa zorganizowała seminarium pn. „Precyzyjne i inteligentne rolnictwo - stan obecny i perspektywy” w ramach projektu „Europejski Zielony Ład – wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa” finansowane ze środków Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Plan operacyjny na lata 2022–2023.

Seminarium odbyło się w Toruniu i uczestniczyło w nim 45 osób, w tym przedstawiciele: MRiRW, KOWR, środowisk naukowych, rolników, przedstawicieli branży producentów maszyn rolniczych i systemów informatycznych z zakresu precyzyjnego rolnictwa, doradztwa rolniczego, organizacji wspierających zrównoważoną produkcję rolniczą.

Pierwszego dnia seminarium zaprezentowano szereg referatów, które poruszały zagadnienia związane z precyzyjnym rolnictwem w produkcji roślinnej i zwierzęcej. Prelegenci przedstawili szereg funkcjonujących już rozwiązań , jak np. bezobsługowe systemy diagnostyki oraz zarządzania stadem w fermach zwierzęcych, systemy umożliwiające stosowanie zmiennych dawek nawozowych, umieszczone pod wspólnym hasłem „ Variable Rate Application”, czy też  rozwiązania wykorzystujące sztuczną inteligencje do poprawy jakości systemów automatycznej uprawy gleby. Zaprezentowano także wpływ nowych technik stosowanych w biotechnologii na cechy użytkowe otrzymywanych roślin i zwierząt.

W sesji referatowej przedstawiono również dwa referaty dotyczące pilotażowych projektów realizowanych przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa  wspólnie z NASK. Omówiono w nich m.in. rozwiązania dotyczącego paszportyzacji żywności oraz zasad i narzędzi umożliwiających budowanie systemu selektywnego pozyskiwania i transferu danych, w tym efektywne śledzenie i identyfikowanie informacji dotyczących wybranych produktów rolno- żywnościowych na kluczowych etapach łańcucha dostaw, a także projekt budowy sytemu satelitarnego monitorowania upraw rolnych na obszarze Polski.

W drugim dniu seminarium odbył się wyjazd studyjny. Pierwszym gospodarstwem odwiedzonym przez uczestników seminarium była Stadnina Koni w Nowych Jankowicach, gdzie zaprezentowano rozwiązania techniczne dotyczące robotów polowych. Przedstawiciele współpracujących z gospodarstwem firm opowiedzieli o możliwościach wykorzystywanych w praktyce bardzo precyzyjnych systemów opartych na GPS podczas obsługi maszyn i urządzeń pracujących w polu. Uczestnicy seminarium mieli też okazję wysłuchać prezentacji na temat  stosowanego w gospodarstwie zmiennego dawkowania nasion i nawozów oraz nowoczesnych technologii do tego używanych. Druga cześć spotkania w Jankowicach dotyczyła zapoznania się z praktycznie wykorzystywanymi rozwiązaniami rolnictwa precyzyjnego w uprawach roślinnych i produkcji zwierzęcej.

Drugim gospodarstwem odwiedzonym 24 maja była farma mleczna zlokalizowana we wsi Frydrychowo koło Kowalewa Pomorskiego. Właściciele gospodarstwa państwo Iwona i Przemysław Kawula, zaprezentowali fermę bydła wyposażoną w najnowocześniejsze systemy automatyzacji hodowli. Szczególnym wskaźnikiem zaawansowania technologicznego farmy o obsadzie około 200 sztuk bydła jest zaangażowanie 2 osób w pełna obsługę hodowli. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu systemów teledetekcji stanu zwierząt oraz systemu robotów udojowych o zadających paszę.

W czasie dyskusji prowadzonej pierwszego i drugiego dnia seminarium uczestnicy podkreślali korzyści wynikające ze stosowania narzędzi rolnictwa precyzyjnego. W swoich wypowiedziach wskazywano na problemy aplikacji rozwiązań rolnictwa precyzyjnego do małych gospodarstw rolniczych. W dyskusji aktywny udział wzięli przedstawiciele firm związanych z dystrybucją tego typu rozwiązań, którzy zwrócili uwagę, że ograniczeniem we wprowadzaniu rozwiązań rolnictwa precyzyjnego jest nie tyle obszar gospodarstwa, ale jego struktura upraw i wiedza samych rolników. Szczególny nacisk położono w wypowiedziach na konieczność działań edukacyjnych w tym zakresie.

W dniach 24-25 kwietnia 2023r. Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa zorganizowała seminarium pn. Jakość żywności jako kierunek rozwoju rolnictwa UE. Systemy produkcji żywności certyfikowanej – cele, szanse i ograniczenia”, w ramach projektu „Europejski Zielony Ład – wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa” finansowanego ze środków Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Plan operacyjny na lata 2022–2023.

Seminarium odbyło się w Ostrołęce i uczestniczyło w nim 30 osób, w tym przedstawiciele: MRiRW, IJHARS, WIJHARS, KOWR, Urzędów Marszałkowskich, doradztwa rolniczego, środowisk naukowych, rolników, przedstawicieli branży przetwórstwa rolno-spożywczego, Izb Rolniczych, organizacji wspierających zrównoważoną produkcję rolniczą.

Pierwszego dnia seminarium zaprezentowano szereg referatów, które poruszały zagadnienia związane ze zmianami w sposobie żywienia człowieka i wpływem żywności na zdrowie społeczeństw, zagrożeniami jakości zdrowotnej żywności, jakością artykułów rolno-spożywczych w Polsce, znaczeniem jakości żywności w strategiach i polityce rolnej UE, systemami jakości żywności oraz ekonomiczną efektywnością rolnictwa ekologicznego.

Drugiego dnia uczestnicy seminarium mieli okazje odwiedzić przedsiębiorstwo Agrana Fruit sp. z o.o. zajmujące się przetwórstwem owoców, gdzie zaprezentowane zostały systemy zapewnienia bezpieczeństwa i jakości żywności. Drugim punktem wizyty studyjnej była Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy Zakład w Ostrołęce i prezentacja produkcji ekologicznych wyrobów mlecznych oraz Zintegrowanego Systemu Zarządzania. Oba zakłady zaprezentowały najwyższe standardy w produkcji żywności oraz praktyczne aspekty wdrożenie, utrzymania i rozwoju Systemów Jakości i posiadania związanych z tym certyfikatów.

W trakcie seminarium zaakcentowano niekorzystne zmiany w sposobie odżywiania się Polaków, czego wyrazem jest wzrost spożycia węglowodanów i żywności przetworzonej. Podkreślano ponadto, że w ostatnich latach zaobserwowano zmniejszenie zainteresowania Polaków jakością żywności i kierowanie się przez nich podczas dokonywania decyzji zakupowych produktów spożywczych w głównej mierze ceną. Zaznaczono ponadto, że zagrożenia żywności pojawiają się, gdy występują nieprawidłowości w nadzorze wewnętrznym (w zakładach produkcyjnych) oraz zewnętrznym (urzędowym).

Podczas spotkania w Ostrołęce szczególną uwagę zwrócono na rolnictwo ekologiczne. Zgodnie z opiniami uczestników jego istotą powinno być wytwarzanie żywności na rynek. Stąd należy wdrażać działania pozwalające przede wszystkim na zapewnienie odpowiedniego udziału produkcji ekologicznej w krajowej produkcji rolniczej, a w mniejszym zakresie na dążenie do zwiększenia odsetka gruntów przeznaczonych na uprawy ekologiczne. Może być to jednak utrudnione w warunkach obserwowanego obecnie na rynku zmniejszenia zainteresowania konsumentów żywnością ekologiczną.

W dniach 6-7 marca 2023r. Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa zorganizowała seminarium pn. „Biobezpieczeństwo w produkcji żywności-od etyki do ekonomiki”, w ramach projektu „Europejski Zielony Ład – wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa” finansowanego ze środków Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Plan operacyjny na lata 2022–2023. 

Seminarium odbyło się w Nowym Adamowie k. Aleksandrowa Łódzkiego (woj. łódzkie) i uczestniczyło w nim 40 osób, w tym przedstawiciele: MRiRW, KOWR, ARIMR, PIORIN, WIORIN, GIS, WIW, Urzędów Marszałkowskich, lokalnych przedstawicieli samorządu terytorialnego, środowisk naukowych, rolników, przedsiębiorców rolnych, Izb Rolniczych, organizacji wspierających zrównoważoną produkcję rolniczą.   

Pierwszego dnia seminarium zaprezentowano szereg referatów dot. m.in. bioetycznych problemów w rolnictwie, zagrożeń w produkcji żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego,  roli nadzoru służb weterynaryjnych i inspekcji ochrony roślin. W aspekcie celów strategii „od pola do stołu”, czyli redukcji zużycia nawozów, środków ochrony roślin i antybiotyków, pokazane zostały również alternatywne w stosunku do chemicznych metody ochrony roślin oraz sposoby substytucji antybiotyków w produkcji zwierzęcej. Skutki nadużywania antybiotyków zostały zaprezentowane również w prelekcji lekarza epidemiologa, jako problem dla zdrowia ludzi i systemu ochrony zdrowia.

Drugiego dnia uczestnicy seminarium mieli okazje odwiedzić laboratoria firmy BIO-GEN sp. z o.o. z Łodzi,  produkującej innowacje preparaty mikrobiologiczne, które zastosowane w uprawie roślin pozwalają na ograniczenie zużycia konwencjonalnych środków chemicznych i nawozów mineralnych bez spadku efektywności produkcji.  W kontekście biobezpieczeństwa w produkcji zwierzęcej zwizytowane zostało Gospodarstwo Rolne Katarzyny i Bogdana Łuczyńskich z  Wdowina, gmina Drużbice, gdzie zaprezentowano procedury i rozwiązania w zakresie bioasekuracji w produkcji trzody chlewnej. Z kolei w Gospodarstwie p. Michała Antosika w miejscowości Kałek , gm. Sulejów odbyła się prezentacja nowoczesnej fermy drobiu i procesu produkcji brojlerów. Obecnych dwóch lekarzy weterynarii omówiło najistotniejsze problemy związane z intensywną produkcją drobiu w aspekcie biobezpieczeństwa, zakres nadzoru weterynaryjnego, procedury i związaną z tym dokumentację. Za pośrednictwem kamer przemysłowych uczestnicy mieli okazje obserwować zastosowane w kurnikach  rozwiązania.

Zarówno pierwszego, jak i drugiego dnia  uczestnicy dużo czasu poświęcili na dyskusję. Kryzys klimatyczny, kurczenie się zasobów naturalnych i spadek różnorodności biologicznej, wzrastający poziom zanieczyszczenia środowiska, niewystarczający dobrostan zwierząt, oraz obawy o stan zdrowia publicznego i inne problemy społeczne stanowią dziś systemowe problemy bioetyczne w rolnictwie i ochronie środowiska. Poszukiwanie dla nich rozwiązań stanowi dziś jedno z najpoważniejszych wyzwań, polegających na pogodzeniu wartości etycznych z wartościami ekonomicznymi. Dyskusja, w kontekście celów i działań przewidzianych w Strategii „Od pola do stołu” oraz Strategii na rzecz ochrony bioróżnorodności, skupiała się na próbie połączenia wartości etycznych z ekonomią jako synergicznej korzyści dla wszystkich uczestników łańcucha żywnościowego oraz optymalnego remedium na problemy bioetyczne.

W dniach 12-13 października 2022r.  Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa zorganizowała seminarium pn. „Problematyka marginalizacji i dezagraryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej ze szczególnym uwzględnieniem obszarów górskich – problemy strukturalne” w ramach projektu „Europejski Zielony Ład – wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa” finansowanego ze środków Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Plan operacyjny na lata 2022–2023.

Seminarium odbyło się w Komborni (woj. podkarpackie) i uczestniczyło w nim 33 osoby, w tym przedstawiciele: MRiRW, ARIMR, KOWR, Urzędów Marszałkowskich woj. Podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego, Urzędu Wojewódzkiego, lokalnych przedstawicieli samorządu terytorialnego, środowisk naukowych, rolników, przedsiębiorców rolnych, Izb Rolniczych, organizacji wspierających zrównoważoną produkcję rolniczą. 

Wystąpienia w części plenarnej seminarium zwracały uwagę na specyfikę obszarów górzystych, w tym górskich i pogórskich, skupiając się głównie na Karpatach Polskich. Tereny górskie zaliczane są w waloryzacji i delimitacji instytucjonalnej, w tym zarówno krajowej jak Unii Europejskiej do obszarów problemowych pod względem uwarunkowań klimatycznych, glebowych, ukształtowania terenu, ale także z przyczyn historycznych i nieadekwatnych do potrzeb regionów reform gospodarczych. Do kluczowych ekonomiczno-rolniczych problemów gospodarowania na obszarach górzystych zaliczano dezagraryzację w wymiarze produkcyjnym, ekonomicznym i społecznym, w tym kulturowym. Jej częścią jest dezanimalizacja czyli porzucanie chowu inwentarza trawożernego (bydła, owiec i kóz), która ma następstwa ekologiczne, redukujące bioróżnorodność oraz powoduje  istotne zmiany w krajobrazie kulturowym. Rozdrobnienie gospodarstw i pól, stanowiące problem strukturalny, wymusza na rolnikach dywersyfikację źródeł dochodów i szukanie obszarów traktowanych dotąd jako niszowe jak np. uprawa ziół, produkcja miodu, uprawa winorośli, czy usługi ekosystemowe. Procesy te potwierdziły się w prezentacjach konkretnych działalności odwiedzanych drugiego dnia seminarium oraz towarzyszących im dyskusjach. Odwiedzono gospodarstwo agroturystyczne „Siedlisko Zakucie” prowadzące pasiekę i produkcję miodu, oraz hodowlę danieli, Fundację wspierania bioróżnorodności HORB biorącą udział w Programie Naturalny wypas podkarpacki, Spółdzielnię socjalną „Mądra koza” prowadzącą hodowlę kóz i przetwórstwo mleka koziego. Ciekawym elementem było wystąpienie przedstawiciela Magurskiego Parku Narodowego na temat czynnej ochrony ekosystemów nieleśnych w Magurskim Parku Narodowego, oraz wizyta w „Winnicy Widokowej”, która oprócz produkcji wina wpisuje się w rozwijający się kierunek tzw. enoturystyki.

W rekomendacjach zwrócono (m.in.) uwagę na potrzebę dopasowania interwencji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich zawartych w Planie Strategicznym do potrzeb rolnictwa obszarów górzystych i apelowano o wykorzystanie doświadczeń płynących z projektów realizowanych w Europie, licznie przytoczonych w pierwszym dniu seminarium.

W dniach 26-27 września 2022r. Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa zorganizowała seminarium pn. „Środowiskowe i klimatyczne konsekwencje intensyfikacji, skali i koncentracji produkcji rolniczej” w ramach projektu „Europejski Zielony Ład – wyzwania i szanse dla polskiego rolnictwa” finansowanego ze środków Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Plan operacyjny na lata 2022–2023. 

Seminarium odbyło się w Koprzywnicy (woj. Pomorskie) i uczestniczyło w nim 28 osób, w tym przedstawiciele: MRiRW, MKiŚ, GIOŚ, KOWR, Urzędów Marszałkowskich, lokalnych przedstawicieli samorządu terytorialnego, środowisk naukowych, rolników, przedsiębiorców rolnych, Izb Rolniczych, organizacji wspierających zrównoważona produkcje rolniczą.   

 Działalność rolnicza jest jednym z głównych czynników negatywnie oddziaływujących na zasoby przyrodnicze Ziemi. Presja rolnicza przyczynia się do zanieczyszczenia wód, degradacji gleby a także utratę siedlisk i spadek bioróżnorodności.  Wszystkie te aspekty kojarzone są w pierwszej kolejności z konsekwencjami funkcjonowania tzw. ferm przemysłowych o wysokiej intensywności, skali i koncentracji produkcji. Intensywna produkcja zwierzęca – chów przemysłowy - to rodzaj rolnictwa intensywnego, polegający na maksymalizacji wielkości produkcji, przy jednoczesnej minimalizacji jej kosztów w szczególności kosztów jednostkowych.  

Europejski Zielony Ład wraz ze strategią „od pola do stołu” nakreślają nowy kierunek rozwoju nie tylko produkcji zwierzęcej, ale całego rolnictwa.  Europejska gospodarka nie może już być oparta na modelu liniowym z ciągłym wzrostem i powiększającym się zużyciem zasobów oraz odpadów. Stąd dążyć należy do nowego modelu jakim jest gospodarka o obiegu zamkniętym (ang. circular economy). Dlatego przed rolnictwem postawiono do realizacji szereg celów, jakimi są osiągnięcie niskoemisyjności oraz mitygacja zmian klimatu, ograniczenie zużycia nawozów azotowych, fosforowych oraz środków ochrony roślin, ograniczenie zużycia środków bakteriobójczych, ochronę bioróżnorodności i poprawę dobrostanu zwierząt. Uczestnicy seminarium mieli możliwość przedyskutowania ww. Kwestii, w tym stopnia przygotowania polskiego rolnictwa na wyzwania EZŁ. Wprowadzenie tych założeń może spowodować w ich ocenie m.in. spadek plonów i zachwianie bezpieczeństwa żywnościowego. Uczestnicy seminarium mieli także okazję odwiedzenia przedsiębiorstwa Goodvalley w Przechlewie, które z powodzeniem prowadzi zrównoważoną produkcję –od pola do stołu - począwszy od  chowu w zgodzie z dobrymi praktykami, po zrównoważoną produkcję rolną przyjazną klimatowi.